مجلس شورای اسلامی یک روز پس از اعلام تصمیم آمریکا مبنی بر عدم تمدید معافیت از تحریمها برای مشتریان نفت ایران، فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) را تروریست اعلام کرد. این طرح یک گام فراتر از مصوبه هفته گذشته مجلس است که در اقدام متقابل در برابر تروریست اعلام شدن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی آمریکا، به نیروهای آمریکایی در خاورمیانه برچسب تروریست زده بود. وزارت امور خارجه آمریکا در هشتم آوریل نام سپاه را به نام ۶۰ سازمان و گروه دیگر شامل القاعده، داعش، حزب الله و... اضافه کرد که در فهرست سازمانهای تروریستی خارجی قرار دارند.
طبق مصوبه مجلس که برای تأیید به شورای نگهبان رفته است، هرگونه کمک نظامی و غیر نظامی شامل حمایت لجستیکی به سنتکام، که علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استفاده شود، یک اقدام تروریستی شناخته میشود. همچنین دولت جمهوری اسلامی باید از طریق مجامع بینالمللی به تصمیم آمریکا اعتراض کند و علیه دولتهایی که از اقدام آمریکا حمایت کردهاند، اقدام جدی انجام دهد. گفتنی است عربستان سعودی، بحرین و اسراییل از دولت دونالد ترامپ در تروریست خواندن سپاه حمایت کرده بودند.
همچنین، قانونگذاران مجلس از وزارت اطلاعات خواستهاند ظرف مدت ۳ ماه فهرستی از فرماندهان سنتکام تهیه و آن را به قوه قضاییه ارائه کننده تا با آنها برخورد شود.
البته فاصله تصویب تا اجرای این طرح زیاد به نظر میرسد. برای مثال روشن نیست مراجع قضایی جمهوری اسلامی، چگونه میتوانند فرماندهان سنتکام را طبق قوانین اسلامی مجازات کنند. یا اینکه پیامدهای تروریست خوانده شدن سنتکام برای آمریکا چه خواهد بود.
دولت دونالد ترامپ با استفاده از جایگاه اقتصادی و سیاسی آمریکا در جهان، میکوشد دیگر کشورها را با تحریمها علیه ایران همراه کند. مناسبات اقتصادی، سیاسی و حتی امنیتی اکثر کشورهای جهان با آمریکا- شامل دوستان ایران- به گونهای است که هزینه سرپیچی از تحریمها را بسیار بیشتر از منافع همکاری با ایران میکند. در مقابل شمار کشورهایی که با ایران روابط اقتصادی یا سیاسی نزدیک دارند، محدود است و همین نکته قدرت چانه زنی تهران برای همسو کردن دیگر کشورها با مواضع جمهوری اسلامی علیه سنتکام را کاهش میدهد. شاید به همین دلیل است که ضد آمریکاییترین دیدگاهها نیز تا امروز از این اقدام مجلس شورای اسلامی حمایت نکردهاند.
مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی تنها تهدید ایران در هفتههای اخیر به شمار میرود که در واکنش به اقدامات آمریکا علیه تهران، عملی شده است. تنگه هرمز، راه آبی جنوب ایران است که مقامات جمهوری اسلامی در بازههای زمانی مختلف تهدید به بستن آن را مطرح کرده و البته هیچگاه به آن عمل نکردهاند. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران نیز سال گذشته به طور تلویحی تهدید مسدود کردن تنگه هرمز را مطرح کرده بود.
برخلاف تروریست خواندن سنتکام که مشخص نیست چه دستاورد ارزشمندی برای ایران و چه پیامدی برای آمریکا به دنبال خواهد داشت، در معرض تهدید قرار گرفتن گلوگاهی که یک پنجم نفت مصرفی روزانه جهان از آن میگذرد، برای بازار نفت نگران کننده است.
تنگه هرمز راه آبی است که ایران و عمان را از هم جدا میکند و خلیج فارس را به دریای عمان پیوند میدهد. طول باریکترین قسمت تنگه هرمز ۳۳ کیلومتر است. برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا در سال ۲۰۱۶ حاکی از آن است که روزانه ۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت – ۳۰ درصد کل نفت صادر شده از طریق دریا- از تنگه هرمز عبور کردهاند. عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، کویت و عراق بخش عمدهای از نفت خود را از این راه آبی صادر میکنند.
ایران در سالهای اخیر بارها این تهدید را مطرح و به آن عمل نکرده است. به همین دلیل بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که این تهدید تنها در حد حرف است. به عبارت دیگر پیامدهای وخیم این اقدام بسیار بیشتر از منافع آن خواهد بود و ایران در شرایط کنونی چنین ریسکی را متحمل نمیشود.
برخی صاحبنظران بر این باورند از آنجایی که ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در آبهای بحرین و نزدیک به تنگه هرمز قرار دارد، توانایی ایران برای بستن تنگه هرمز مورد تردید است. ایران همواره میتواند اقدامات تحریک آمیزی در آبهای خلیج فارس و تنگه هرمز انجام دهد. اما به نظر نمیرسد از خط قرمزهایی مانند مین گذاری در بستر دریا و یا هدف قرار دادن تانکرها و مسدود کردن تنگه هرمز، عبور کند.